«Το να ζεις είναι να θυμάσαι και το να θυμάσαι είναι να ζεις»,
είπε κάποτε ο συγγραφέας Samuel Butler και μάλλον δεν είχε άδικο, αφού στην ικανότητά μας να θυμόμαστε οφείλεται η πρόοδός μας, ως άτομα και ως είδος. Χωρίς τη μνήμη, η μάθηση, η γνώση και η επικοινωνία θα ήταν αδύνατη και το παρόν μας δεν θα είχε νόημα αφού οι αναμνήσεις και το παρελθόν είναι αυτά που μας διαμορφώνουν. Η μνήμη παίζει πρωτεύοντα ρόλο στη ζωή μας και είναι υποχρέωσή μας να τη φροντίζουμε, όπως φροντίζουμε το σώμα μας με νερό, τροφή και άσκηση.
Μνήμη είναι μια σύνθετη νοητική λειτουργία μέσω της οποίας το νευρικό μας σύστημα καταγράφει, αποθηκεύει και στη συνέχεια ανακαλύπτει πληροφορίες. Ο απλός αυτός ορισμός αναφέρεται σε μια πολύπλοκη διαδικασία στην οποία εμπλέκονται πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Διατροφή για γερό μυαλό
Η σωστή διατροφή μεγαλώνει γερή μνήμη, αφού βοηθά στην ισορροπία των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, γι’ αυτό και η έλλειψη θρεπτικών συστατικών μπορεί να επηρεάσει τις νοητικές μας λειτουργίες.
► Βάζουμε χρώμα: Λαχανικά και φρούτα όλων των χρωμάτων πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος του διαιτολογίου μας. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες (βιταμίνη C και Ε, β-καροτίνη) που περιέχουν, βελτιώνουν τη ροή του οξυγόνου στον εγκέφαλο και συμβάλλουν στην καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Πηγές τους είναι οι ντομάτες, το πράσινο τσάι, το ελαιόλαδο, τα εσπεριδοειδή (π.χ. τα πορτοκάλια)
► Παίρνουμε βιταμίνες Β: Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου με ποικίλους τρόπους και προστατεύουν από ορισμένα νευρολογικά προβλήματα, όπως η μειωμένη μνήμη. Τροφές πλούσιες σε αυτές είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο.
► Ας γλυκαθούμε: Το μέλι, η ζάχαρη και γενικότερα τα γλυκά είναι τροφές που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της μνήμης γιατί ανεβάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης (το κύριο καύσιμο του εγκεφάλου) στο αίμα. Καλό είναι, ωστόσο να καταναλώνονται με μέτρο. Γλυκόζη, βέβαια, δίνουν γενικά οι υδατάνθρακες όταν διασπώνται οπότε αντί για γλυκά μπορούμε να επιλέγουμε καλύτερα φρούτα ή ψωμί και ζυμαρικά ολικής άλεσης.
► Επιλέγουμε θαλασσινά: Τι «καλό» λίπος είναι απαραίτητο συστατικό του εγκεφάλου μας, αφού το 10% περίπου του μυαλού είναι λιπώδης ιστός. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να καταναλώνουμε Ω-3 λιπαρά οξέα, που θεωρούνται ευεργετικά για την ικανότητα απομνημόνευσης και την εκμάθηση και περιέχονται κυρίως στα λιπαρά ψάρια (σαρδέλα, γαύρος).
► Δεν ξεχνάμε το σίδηρο: Ο σίδηρος μας βοηθά να έχουμε καλύτερη απόδοση σε τεστ μάθησης και μνήμης, ενώ η έλλειψη του έχει συσχετιστεί με την αδυναμία συγκέντρωσης και τα κενά μνήμης. Η καλύτερη πηγή του είναι το κόκκινο κρέας, τα λαχανικά.
► Πίνουμε νερό: Ο εγκέφαλος για να λειτουργήσει χρειάζεται σάκχαρα και νερό. Ακόμα και ένα μικρό ποσοστό αφυδάτωσης αυξάνει το αίσθημα κόπωσης.
► Πρωινός καφές: Σε μικρές δόσεις, ο καφές θεωρείται ευεργετικός, όπως και το τσάι γιατί είναι πλούσιος σε αντιοξειδωτικές ουσίες ενώ η καφεΐνη που περιέχει διεγείρει το νευρικό μας σύστημα. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωσή του μπορεί να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα.
Όνειρα Γλυκά
Ο ύπνος δεν τρέφει μόνο το σώμα αλά και το μυαλό, αφού ενισχύει τη μνήμη βοηθώντας να αποθηκεύονται και να ταξινομούνται οι πληροφορίες που δεχόμαστε στη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα, η στέρηση του ύπνου για μεγάλο διάστημα συνδέεται με προβλήματα στην καρδιά και τις νοητικές λειτουργίες (αδυναμία συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης). Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ο ύπνος συντελεί στην καλύτερη διατήρηση των αναμνήσεων.
“Practice makes perfect” , λένε οι Άγγλοι, «επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως» επί το ελληνικότερον.
► Βιβλιοφάγοι: Οι σπουδές, το διάβασμα, οι ξένες γλώσσες ενισχύουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και των διαφόρων λειτουργιών του. Μάλιστα, η πιο έντονη άσκηση για την μνήμη μας φαίνεται να είναι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, γιατί χρειάζεται έντονη πνευματική προσπάθεια, κρατώντας έτσι την μνήμη μας σε εγρήγορση. Σύμφωνα με ειδικούς, γι’ αυτό και όσο υψηλότερο είναι το μορφωτικό επίπεδο τόσο καλύτερα διατηρείται η μνήμη μας.
► Μουσικόφιλοι: Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου αποτελεί μια πολύ καλή άσκηση για το μυαλό μας, αφού συνδυάζει πολλές λειτουργίες του εγκεφάλου, όπως η μνήμη, η κίνηση, η ακοή, η συγκέντρωση.
► Χαρτοπαίκτες: Τα επιτραπέζια παιχνίδια μνήμης, παρατηρητικότητας και γνώσεων όπως τα σκάκι, το scrabble, το trivial, τα σταυρόλεξα είναι μια εύκολη λύση να ακονίσουμε τη μνήμη και το μυαλό μας.
Νους Υγιής
Το μυαλό δεν γυμνάζεται μόνο λύνοντας μαθηματικά προβλήματα ή διαβάζοντας τους «Άθλιους». Υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας.
► Φίλοι για πάντα: Η έντονη κοινωνική ζωή, η παρέα με φίλους, η διαδικασία της συνομιλίας φαίνεται να αφυπνίζει τη μνήμη.
► Εσωτερική γαλήνη: Ας χαλαρώσουμε και ας πάρουμε μερικές βαθιές αναπνοές. Η διαρκής έκθεση του οργανισμού στις ορμόνες του στρες (κορτιζόνη, αδρεναλίνη) απορυθμίζει τόσο το σώμα όσο και το νου μας.
► Κρουαζιέρα θα σε πάω: Οι εκδρομές και τα ταξίδια είναι μια καλή ευκαιρία να αναζωογονηθούμε και να χαλαρώσουμε. Είναι επίσης πηγή νέων ερεθισμάτων, εικόνων, ήχων, γεύσεων και μυρωδιών.
► Αλλαγή ρυθμών: Διαλέγουμε μια άλλη διαδρομή για να πάμε στη δουλειά μας, αλλάζουμε τη διαρρύθμιση του σπιτιού μας….Οι μικρές αυτές αλλαγές κρατούν σε εγρήγορση τον εγκέφαλό μας. Μπορούμε επίσης να ξεκινήσουμε ένα νέο χόμπι (π.χ. πλέξιμο, ζωγραφική, ψάρεμα). Κάθε νέα δραστηριότητα ενεργοποιεί τους νευρώνες του εγκεφάλου.
Εν Σώματι Υγιή
Η άσκηση δεν διατηρεί ακμαίο μόνο το σώμα αλλά και το μυαλό μας. Μειώνει τις πιθανότητες για παθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα μνήμης, όπως τα καρδιαγγειακά. Τέλος, σχετίζεται με αύξηση της ντοπαμίνης, της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης, νευροδιαβιβαστών που συνδέονται με την καλή διάθεση, τον έλεγχο του άγχους και την προσοχή.
Μυστικά απομνημόνευσης
Για να μην μας προδίδει η μνήμη μας αρκεί να μάθουμε μερικές τεχνικές για το πώς να αποθηκεύουμε τις πληροφορίες, ώστε να τις ανακαλύπτουμε ευκολότερα όταν τις χρειαζόμαστε.
► Συγκέντρωση: Χρειάζονται περίπου 8 δευτερόλεπτα απερίσπαστης προσοχής για να επεξεργαστούμε μια πληροφορία και να αποθηκεύσουμε στην κατάλληλη περιοχή του εγκεφάλου. Γι’ αυτό αν κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα, σταματάμε και αφιερώνουμε λίγα δευτερόλεπτα στην επεξεργασία της πληροφορίας που μας ενδιαφέρει.
► Μάτια ή αυτιά: Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι οπτικοί τύποι που σημαίνει ότι μαθαίνουν καλύτερα διαβάζοντας, βλέποντας ή γράφοντας αυτό που πρέπει να θυμούνται. Όσοι πάλι είναι ακουστικοί τύποι, χρειάζονται να το ακούσουν μερικές φορές και ίσως είναι χρήσιμο να το ηχογραφούν.
► Όλες οι αισθήσεις μας: Με όσο περισσότερες αισθήσεις αντιλαμβανόμαστε μια πληροφορία τόσο πιο εύκολα θα την συγκρατήσουμε στη μνήμη μας. Διαβάζουμε λοιπόν δυνατά ή συνδυάζουμε την πληροφορία με χρώματα, υφές, μυρωδιές και γεύσεις.
► Σετ; Απομνημονεύουμε καλύτερα μια πληροφορία όταν τη συνδέουμε με κάποια άλλη που ήδη υπάρχει στη μνήμη μας. Για παράδειγμα, για να θυμόμαστε τον αριθμό 1915678007 μπορούμε να τον χωρίσουμε σε ομάδες, δηλαδή 1915 (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος), 678 (διαδοχικά νούμερα), 007 (James Bond).
► Οργάνωση: Σημειώνουμε ότι θέλουμε να θυμηθούμε σε σημειωματάρια ή post it.
► Στα δύσκολα: Επικεντρωνόμαστε στα βασικά και όχι στις λεπτομέρειες.
